Domowina

(originalny, wot požadarja zapodaty tekst)

David Kliman (45, z Budyšina)

powołanje: nawjedowacy přistajeny wotrjada za marketing, turistiku a zarjadowanja

dźěłowe městno: Měšćanski zarjad Kamjenc

wosebite znajomosće a nazhonjenja na serbskim polu: bywši sobudźěłaćer SLA

motiwacija a wobsahowe ćežišća:

Buch na to narěčany, zo so přemało młódšich kandidatow požada. W tutym zwisku steji mój angažement. Rady pomham, hdyž móžu a hdźež je trěbne.

Wobsahowje hodźa so ćežišća na moje powołanske wobłuki a nazhonjenja wróćo wjesć: Nawjeduju w Kamjenskim měšćanskim zarjadnistwje ressort, kotryž je zamołwity za lokalne turistiske wuwiće a za turistisku informaciju, za wobhospodarjenje dweju hrajnišćow (Měšćanske dźiwadło a jewišćo na Pastwinej horje), za zarjadowanja a za marketing.

W zašłosći sym tež jako disponent pola Serbskeho ludoweho ansambla dźěłał.

W tym nastupanju leži moja ekspertiza w znajomosćach procesow komunalnych zarjadnistwow, we wobłukach turistiskeho hospodarstwa a kulturnych zawodow, we wabjenju a w zjawnostnym dźěle.

Chcu hišće na to skedźbnić, zo sym wotewrjeny za prócowanja wo bazisce demokratisce wolene serbske ludowe zastupnistwa.

Swjedźenska narěč Marki Cyžoweje, čłonki Maćicy Serbskeje, dnja 03.12.2022 w Zahorju składnostnje 200. narodnin Korle Awgusta Kocora.

Lube česćowarki a česćeni česćowarjo Korle Awgusta Kocora,

Sehr geehrter Herr Bürgermeister Michauk,
Liebe Anwohner von Berge und Umgebung!

Wir ehren heute hier in Berge den sorbischen Komponisten Korla Awgust Kocor.

Vor zweihundert Jahren wurde er hier geboren und
vor einhundert Jahren beschlossen unsere sorbischen Vorfahren dieses Denkmal zu errichten. Sie hatten die hervorragende Bedeutung Kocors für die sorbische Musik erkannt.

Jubilejne lěto chila so ke kóncej. Zhladujemy na najwšelakoriše zarjadowanja we Łužicy a zwonka njeje. Mjez druhimi dožiwichmy oratorij Podlěćo w Lubiju z chórami tamnišeje eforije zhromadnje z chórom Budyšin, koncertantne předstajenje spěwohry Wodźan wot Pražskich wuměłcow w čěskej stolicy, wulki bibliski oratorij Israelowa zrudoba a tróšt w Budyšinje a smy swjećili Serbski spěwanski swjedźeń: Spěwarstwo aktiwne na žurli w Budyšinje a wopytowarstwo w livestreamje.

Před sto lětami je Hanka Krawcec narysowała Kocorowy ródny dom , kotryž je z tehdy wušłeje pohladnicy znaty. Dom běše so hižo w lěće 1907 wotpalił. Jeje nan Bjarnat Krawc, kotryž Kocora wosobinsce derje znaješe, je přewzał iniciatiwu za postajenje tutoho pomnika, štož hodźeše so hakle sydom lět pozdźišo přez Zwjazk serbskich spěwarskich towarstwow do skutka stajić.

Wjele bě w tutym lěće słyšeć, widźeć a čitać wo Kocoru, mužu wěčnoh‘ wopomnjeća.

Tu w jeho ródnej wsy njech je jónu tež spomnjene na jeho skutkowanje na socialnym a towaršnostnym polu.

Kocor bě hibićiwy při załoženju Maćicy Serbskeje. Je zhromadźiznje namjetował zarjadować spěwanske swjedźenje.

Korla Awgust Kocor je serbskim žonam na zjawne jewišćo puć rubał. Na druhim Serbskim spěwanskim swjedźenju 1846 wobdźěli so mjez 100 spěwarjemi prěni raz aktiwnje 17 spěwarkow.

Kocorowy wuměłski spěw Serbska njewjesta , na słowa Zejlerja “Sym Serbow serbske holičo”, wostanje markantny přikład za skrućenje žónskeho sebjewědomja. Prěnja interpretka bě 1849 jeho sotra Chrystla.

Wo jeho zwjazanosći k swojej ródnej Budestečanskej wosadźe swědči moteta “Zbóžni su, kiž wusywaja zorna smilnej dobroty”, kiž je wón 1864 na słowa Zejlerja skomponował a twórbu sam dirigował při wotkryću pomnika w Budestecach při cyrkwi za dobroćela Jana Michała Budarja. Budarja z Hornjeje Hórki sej Serbja česćachu jako wulkomyslneho darićela.

 (Seine Verbundenheit zur Heimatgemeinde bringt Kocor in seiner Motette “Zbóžni su, kiž wusywaja zorna smilnej dobroty” auf deutsch:“Selig sind, die da aussäen die Saat der barmherzigen Güte”. Diese Motette komponierte Kocor und dirigierte selbst die Aufführung anlässlich der Enthüllung des Denkmals neben der Kirche in Großpostwitz für Jan Michał Budar aus Obergurig . Dieser wurde hier besonders verehrt für seine Wohltätigkeiten.)

Jako prěni wučer, potajkim nawoda šule,  kantor a organist w Ketlicach angažowaše so Kocor w cyłosakskim wučerskim zjednoćenstwje. Sylny zaćišć zawostaji jeho přednošk wo wučerskim chłostanskim prawje před 500 wučerjemi ze Sakskeje, Pruskeje a Šleskeje na 10. powšitkownej Sakskej wučerskej zhromadźiznje 1860.

Tele styki zmóžnichu jemu předstajenje swojich twórbow w sakskej stolicy a přisporjachu tak njemało nahladnosći serbskeje hudźby.

1848 rozprawješe Tydźenska Nowina, zo wunjese Kocor na spěwanskim swjedźenju w Smječkecach sławu “jednoće mjez katolskimi a ewangelskimi Serbami”. Hdyž pomyslimy, zo wuchadźeše narodne hibanje we hłownym z kruhow ewangelskeho wučerstwa, – na prěnim spěwanskim swjedźenju wobdźělichu so jeničce dwaj katolskej wučerjej a dwaj katolskej seminaristaj – widźimy, zo bě Kocor wotewrjeny tež katolskim Serbam napřećo. W Janskich kupjelach, blisko Róžanta, zapřija Kocor do programa – jeho wosebje za tutu městnosć stworjeny spěw – “Swjateje Marijne sylzy”.

Korla Awgust Kocor jako hudźbnik a komponist njeje ze sebičnych motiwow serbske spěwanske swjedźenje wodźił a nowe spěwy płodźił, zo by so sam jako komponist profilował. Jemu je šło wo wěc, zo so Serbja jako jedyn cyłk, jedyn narod, jedna zhromadnosć rozumja a wuznawaja, potajkim w znamjenju časa zhromadnje wo demokratiske prawa wojuja.

Hlej! Njeje to tež dźensa naš zaměr?

LAWDACIJA JUDIT ŠOŁĆINEJE ZA WITA BEJMAKA SKŁADNOSTNJE SPOŽČENJA MYTA ZEJLERJA 19.10.2022 WE ŁAZU

Ludo serbski – što to dyrbi? Njejsmy my sami “fähig”? – Tak prašachu so Lózy hólcy před lětami na programach, hdźež je tež dźensniši lawreat Wito Bejmak z čłonom.

Prašenje chcu na jeho přikładźe wotmołwić.

Narodźiwši so 1969 w Budyšinje, wotrosće w Radworju a doma w stwě trubjo z wulkim tenorowym róžkom za prěnje wustupy zwučowaše. A wšitcy so doma dźiwachu, zwotkel drje tajke mocy, tajki dych ma. Snano je tehdy hižo sonił wo wizijach, kiž chcyše jako dorosćeny přesadźić?

Hižo za čas matury a jako młody student informatiki w Drježdźanach so za digitalny swět horješe. 1990 je sej z prěnjej DMarku ličak kupił, a to computer AT286 z jenož 20 MBytami kaž tež jehličkowy čisćak firmy Epson.

Čehodla to mjenuju? 

Tehdy je hižo rady kabaret hrał, teksty pisał a hudźił. Jako student w Drježdźanach je za schadźowanku teksty za časopis serbskich studowacych “Šeršeń” pisał. Při tym zwěsći, zo njemóže serbske diakritiske pismiki ćišćeć. Chcyše pak serbsce pisać, tuž je swój ćišćak tak programěrował, zo je serbske pismiki ćišćał. Kónc (19)90-lět sćěhowaše ćěrjak za tastaturu  za Windows NT. Z tym móžeše sam a wězo tež my Serbja z kompjuterom serbske teksty pisać. 

Snano bě tehdy hižo hesło Handrija Zejlerja za Wita Bejmaka směrodajne: To wšitko pak dźe a dyrbi hić, to jeno ma čłowjek so přiwučić.

Hustodosć prajimy abo słyšimy: To měło so činić. Wito Bejmak njeje na tajku sadu čakał. Wón je sej wočiwidnje prajił: Sčinju. A po tym je so měł. Hladajo na jeho starobu dawno hišće wo žiwjenskim skutku rěčeć njemóžemy. Ale lětuši nošer Myta Zejlerja je nam jako spomóžny činićel z přikładom.

Smy w Serbach nažel hustodosć jara wuspěšnje z tam a sem delegowanjom zamołwitosćow. Nichtó nochce zamołwity być, dokelž so boji, na kóncu wina być, hdyž so něšto nimokuli. Myslu sej, zo móžemy wot IT-ekspertow kaž Wita Bejmaka wjele wažneho za narodne dźěło nawuknyć. Argument, zo mamy něšto činić, dokelž smy to hižo přeco tak činili, bywa w 21. lětstotku dale a słabši! Štóž chce tradicije do přichoda wjesć, trjeba zmužitosć, puće našich tradicijow do wšědneho dnja znowa programěrować. A bjez eksperimenta, bjez pospytow, bjeze zmylkow to njefunguje. A tež nic bjeze zwólniwosće, zamołwitosć přewzać, bjez toho, zo je ći to něchtó kazał.

Wito Bejmak je architekt našeho noweho swěta. Wjele lět je jako IT-architekt, program(ěr)owar a poradźowar w tu- a wukraju, w Coventry-ju, Londonje, Parisu, Glasgowje a Mnichowje skutkował, doniž njeje so 2013 wědomje ze swójbu do Radworja nawróćił. Wulke fenki a swójska karjera na wulkim jewišću computeroweho swěta běchu jemu smorže a tuž swoje intelektualne potenciale na dobro Serbstwa přeorientowa. 2016 rozsudźi so nawod Serbskeje centralneje biblioteki a Serbskeho kulturneho archiwa w Serbskim instituće přewzać.

Wito Bejmak bě stajnje praktisce po puću, je zwjazkarjow pytał a je namakał. Wón je nawuknył a rozumił, zo njedosaha wiziju měć a za nju wojować. Za docpěće zaměra je trjeba, partnerow pytać, zjawnosć a wotpowědne wosoby přeswědčić a je zawjazać.  

Přikład tomu njech je sćěhowaca podawizna: Po dołhich wobćežnych prócowanjach w 2000-lětach serbšćinu we Windows-systemje zawjazać – za to je Wito Bejmak programy pisał, wučbne materialije zestajił a njeličomne kontakty nawjazał – poradźi so jemu wosebity wuspěch w lěće 2005 hromadźe z Clemensom Lajderom. Tutón wobroći so direktnje na Bill Gatesa a docpě z tym, zo buštej hornjo- a delnjoserbšćina jako oficielnej rěči w dźěłowym systemje Windows zakótwjenej.

Krótke puće Wita Bejmaka do centrale w Unterhachingje  – jako bydleše w Mnichowje – běchu zawěsće spomóžne, zo je Microsoft rěč do systema přiwzał. Tehdomniši team Serbskeho instituta wokoło Fabiana Kaulfürsta, Achima Šenka a Franca Šěna při nastajenju serbskeho standarda podpěraše. 

Tak je puć kročałku po kročałce šoł a wiziju z wočow njezhubił a ju samo zrealizował. Njemóžu wšitke etapy mjenować, w techniskich a digitalizaciskich detailach so njewuznaju a mam tak a tak ćeže, časowy ramik dźensa dodźeržeć. Wěm pak, zo je Witej Bejmakej wědome, zo njeje puć ženje sam kročił. A zawěsće je tu a tam tež raz do črjopka stupił.  

Tomu wě tež Handrij Zejler w hesle prajić: “Kiž móhł wšěm prawje wutrjechić, ma wšak so hišće narodźić!”.

Zwjazkarjow a podpěraćelow pak je stajnje w Serbach a pola přećelow Serbow namakał, nimo hižo mjenowanych su to Bernhard Baier, dr. Sonja Wölkowa, dr. Beata Brězanowa, dr. Timo Meškank, dr. Richard Bigl, Lubina Hajduk Veljkovićowa abo Erwin Hanuš, zo bych znajmjeńša někotrych z nich mjenowała.

Wito Bejmak słuša bjezdwěla k tym, kotřiž su digitalizaciji w Serbach puć rubali.

Wěmy, zo tajkich pućrubarjow trjebamy – mjeztym je tutón puć wjele dalšich wěcywustojnych prócowarjow dale kročiło. Při tym so wobłuki w digitalnym serbskim swěće stajnje dale rozšěrjeja. A tak je soblex, kiž je Wito Bejmak jako online-słownik za prawopisnu kontrolu sobu iniciěrował, mjeztym dźěćo dóstał: „Sotra” poskićuje awtomatiske neuronalne přełožowanje hornjo- a delnjoserbšćiny do němčiny a nawopak. Składnostnje lětušeho mjezynarodneho dnja maćeršćiny je Microsoft hornjoserbšćinu do Bing-translatora přiwzał – to běše za mnje jimacy wokomik: skónčnje hodźi so moja maćeršćina naraz do wjace hač sto rěčow swěta přełožować.

Wito Bejmak je potajkim směrodajnje dynamiku digitalizacije w Serbach zbudźił. Jako nan třoch dźěći (Juliana, Caspara a Benjamina) mysli wón wězo na přichodnu generaciju, kotrejž sčasom nowe rěčne rumy twori. Tak ma na zakładnej šuli w Radworju kurs robotiki na starosći a dźěćom serbske fachowe wurazy informatiki sposrědkuje. Zdobom je wón spiritus rector projekta „Serbski eksperiMINT Campus w Radworju“, kotryž je załožbowa rada lětsa w ramiku spěchowanskeho programa w změnje strukturow schwaliła.

Projekt wopisuje załoženje a natwar atraktiwneho serbskeho rěčneho ruma zwonka swójby a kubłanišćow a chce z tym wosebje techniske a přirodowědne zajimy dźěći a młodostnych spěchować. Ze spočatneho mobilneho „labora“ ma slědować natwar stajneho domicila z wobšěrnym spektrumom poskitkow w serbskej rěči w Radworju.

Dalši wažny stołp aktiwity Wita Bejmaka je jeho politiski angažement. Hižo wjele lět so w gremijach Domowiny, třěšneho zwjazka Łužiskich Serbow, angažuje. Wospjet w zwjazkowym předsydstwje a w jeho wuběrkach. Hač aspekty kubłanskeje politiki, zjawnostneho dźěła abo wuwiće hospodarstwa a infrastruktury w dobje změny strukturow – jemu leži šěroki spektrum Serbstwa na wutrobje.

Tež w dźěłowej skupinje Załožby za serbski lud je wón hromadźe zu druhimi serbsku digitalizaciju tak systematizował, zo měješe krajna a zwjazkowa politika dobry zakład za přizwolenje přidatnych srědkow załožbje za prezencu serbšćiny w nowych elektroniskich medijach.

Wito Bejmak běše prěni, kiž je serbski słownik internetnje spřistupnił. Z tutoho časa etablěrowaše so zapřijeće boehmak.de za słownik. Z tym zo serbšćinu tež do standardoweje rěčneje datoweje banki pola unicode.org zapisa, je Wito Bejmak zaručił, zo je serbšćina po cyłym swěće w IT-systemach znata. Zjimajo móžeš prajić: Tež dźakowano Witej Bejmakej dósta so serbšćina do digitalneho swěta.

(To je za nas eksistencielne, wšako rěka dźensniši prěni zakoń komunikacije: Štož njeje online přistupne, to dołhodobnje njeeksistuje. Tohodla je digitalizacija bytostna naležnosć za zaručenje serbskeho přichoda.)

Přiwšěm njeje serbske žiwjenje jeničce wirtuelna wěcka. Nawopak – bjez towaršliweje zhromadnosće na žurlach, takrjec bjez kontakta ze serbskej zemju bychu digitalnemu swětej korjenje pobrachowali. Hižo w 1990-tych lětach běše mjeno Wita Bejmaka ze skupinu „Lózy hólcy” zwjazane, kiž stany a žurle pjelnješe. Hižo tehdom staraše so wón wo šćipate teksty, satiru, žorćiki a kritiske zhladowanje na połoženje serbskeho ludu.

Hač do dźensnišeho je Wito Bejmak na jara markantne wašnje pola SG Sněhowki na jewišću prezentny, jako zastupjer inteligentneje zabawy zahorja přihladowarjow Jolki a napisa 6 libretow za ptačokwasne programy Serbskeho ludoweho ansambla.

Dopominaće so snano na tón abo tamny skeč Lózych hólcow, kaž legendarny skeč “Spowědź”, na kotrymž wužiwaše Wito Bejmak swój Compaq laptop. Tu zwjaza kabaret z digitalnym swětom. Při tym rysowaše před skoro 30 lětami wužadanje splećenja informacijow přez digitalizaciju: Kóždy wšitko zhoni, tež wo spowědźi!

Haleluja – spowědny laptop spomjatkuje sej kóždy hrěch. Wšě spowědane hrěchi serbskeho dekanata so na jednej centralnej staciji składuja. Knjez Njekela je při prědowanju spał, w Ralbicach kradnył, bě ženjeny a měješe lubku, je Prusu přebił a při tym tři zuby wubił a njedźelu njeje kemši šoł. Žortnje Wito Bejmak tomu přispomni, zo bě to jara praktisce, wšako móžeše při hraću tekst wot ličaka wotčitać.

Abo skeč “Mr. Mjeńšina serbšćiny”, w kotrymž wunamakachu Lózy hólcy aparat pocket-translator SSXW, z kotrejž nawuknješ w dwěmaj tydźenjomaj přez hypnozu serbšćinu – a to hišće z rozdźělnymi teritorialnymi rěčnymi wosebitosćemi. Bohužel so tuta mašina na kóncu skeča skóncuje. Wunamakanka je wulkotna wizija, na kotruž měli nawjazać!  

W dalšim skeču powěda texaski potomnik serbskich wupućowarjow wo swojim pochadźe we Łužicy. Woporliwje so ze serbšćinu bědźo spyta rodoštom swojich łužiskich swójbnych zašłych generacijow rekonstruować, doniž njekapituluje – z wujasnjenjom: „Někotre hałzy su wotrězane.” – Runje tomu chcemy my serbscy Łužičenjo tež dźensniši dźeń zadźěwać: z konsekwentnym daledawanjom swojeje maćeršćiny dźěćom a wnučkam a z rewitalizaciju serbšćiny, zo bychu zaso nowe serbske hałzy w rodoštomach łužiskich swójbow narostli.

Wito Bejmak swoje wizije we wšitkich swojich mnohostronskich aktiwitach zapleće a mjez sobu zwjaza. To je dar, kiž móže sej zawěrno wažić! Snadź wostała ta abo tamna wizija wizija. Ale kóžda z jeho wizijow je nam nastork do přichoda.   

Wón přeje sej Łužicu přichoda jako kopjenišćo, zo njebychu młodostni hižo do dalnych metropolow wotpućowali. Tohodla tež ideja staršiskeje iniciatiwy w Radworju natwarić digitalny serbski dwór.

A wón ze swójskich nazhonjenjow wě, zo budźe kopica powabnych hospodarskich stejnišćow za přichodne serbske generacije we Łužicy jenož rosć, hdyž přirodowědomostne a digitalne kompetency z połnej paru wuwiwamy. Cyle w tradiciji prof. Mikławša Joachima Wićaza (1921-1998), serbskeho wunamakarja PC.

W přihotach na lawdaciju sym so někotrych Serbow a Serbowkow woprašała, kak bychu Wita Bejmaka z jednej sadu wopisowali. Wotmołwy wšitko praja:

“Wón je pućrubar serbskeho digitalneho swěta a njeje so kritiki nabojał, kotruž je wězo njekonwencionelneho postupowanja dla znjesć dyrbjał.

abo:

“Naš syn běše mi w tehdyšim času raz SMS z dowola w Israelu pisał a ja běch zadźiwana, zo měješe tajki dobry prawopis. Na to mi wotmołwi: “Ja mam tola Boehmak.de.”

abo:

“To jeničke, štož je hišće spěšniše hač Witowe rěčenje su Witowe mysle 🙂

abo:

“Prěni króć wědomje horda běch na njeho, jako z Lózymi hólcami wustupi: haj to je mój bratr, tajkeho jeho hižo dawno doma znajemy – a nětko smědźa tež druzy jeho takle dožiwić.”

abo:

“Lózy hólc, kiž je jako IT-specialist w Jendźelskej a Francoskej pobył, tam přestajenje na euro za banki sobu programował, so do Łužicy nawróćił (…), štož bě wulkotny rozsud za narodnu biblioteku a z tym pomjatk Serbow.”

Z Mytom Zejlerja wuznamjenja Sakske statne ministerstwo za wědomosć a wuměłstwo wusahowace wukony „na polu přiswojenja, nałožowanja a posrědkowanja serbskeje rěče”. Z Witom Bejmakom počesćimy horliweho Serba, kiž njeje ani rěčespytnik ani publicist, ale transformator serbšćiny do digitalneje doby. Z tym je wón tworićel zakładow njeličomnych nowych platformow přiswojenja, nałožowanja a posrědkowanja serbskeje rěče.   

Dźakujemy so Tebi, luby Wito, wutrobnje za Twoje epochalne pućrubarstwo na dobro serbskeho ludu w dobje digitalizacije. Dźakujemy so wšitkim dalšim pućrubarjam digitalneje community. Běchmy, smy, budźemy – offline, online, wšudźe.

Wšitcy dotalni nošerjo Myta Zejlerja su na swoje wašnje k tutomu zaměrej přinošowali. Wjeselimy so na dalše žiwe přikłady w přichodźe – a nětko počesćimy Wita Bejmaka z Mytom Zejlerja lěta 2022! 

Hdyž wróću so k prašenju na spočatku mojeje lawdacije, potom móžu z čistym swědomjom prajić. Wito – ty sy fähig! A cituju:

Ludo serbski – što to dyrbi?

Njejsmy my sami fähig? – wodajće prošu za te němske słowo jowle. My wšitcy smy fähig, jelizo to jenož chcemy. 

Naš přichod leži w našich rukach. …

Tu smy my doma, tu chcemy być, tu chcemy dźěłać, tu chcemy spěwać.

Domowina kritisiert „Orbanismus“ an der Spitze des europäischen Dachverbands FUEN – Statnik: Minderheitenpolitik ohne Respekt vor Menschenrechten geht gar nicht

Schon kurz vorm Kongress des größten Dachverbandes autochthoner nationaler Minderheiten in Europa, der Föderalistischen Union Europäischer Nationalitäten (FUEN), Anfang Oktober in Berlin hatte sein Präsident Loránt Vincze für Konfliktstoff gesorgt: Vincze polemisierte gegen die Bewertung des Europaparlaments, Ungarn sei eine „Wahlautokratie“ mit „Zerfall der Demokratie, der Rechtsstaatlichkeit und der Grundrechte“ https://www.europarl.europa.eu/news/de/press-room/20220909IPR40137/ungarn-zerfall-der-demokratie-der-rechtsstaatlichkeit-und-der-grundrechte . Der FUEN-Präsident sieht dagegen im EU-Parlament „einen großen linken ideologischen Haufen“ am Werk:  https://ungarnheute.hu/news/die-wahrheit-unter-vier-augen-und-die-wahrheit-fuer-die-oeffentlichkeit-64562/ . Vincze vertritt als EU-Abgeordneter die Demokratische Allianz der Ungarn in Rumänien.

Auch auf dem FUEN-Kongress äußerte Vincze seine Sicht auf vermeintlich vorbildliche Verhältnisse in Ungarn offensiv. Der Minderheitenrat der vier anerkannten autochthonen nationalen Minderheiten und Volksgruppen in Deutschland, in dem Dachorganisationen der deutschen Sinti und Roma, der friesischen Volksgruppe, der dänischen Minderheit und des sorbischen Volkes zusammenarbeiten, hatte sich am Montag dieser Woche in einer gemeinsamen Erklärung von den Äußerungen des FUEN-Präsidenten distanziert und das FUEN-Präsidium aufgefordert, weiteren Schaden von der Organisation abzuwenden und sich klar zu „Nicht-Diskriminierung und Gleichbehandlung“ zu bekennen: https://www.minderheitensekretariat.de/aktuelles/minderheitenrat-distanziert-sich-von-aeusserungen-des-neu-gewaehlten-fuen-praesidenten .

Dawid Statnik, Vorsitzender der Domowina, des Bundes der Lausitzer Sorbinnen und Sorben, äußert sich jetzt in Bautzen/Budyšin besorgt zur Zukunft der Dachorganisation der autochthonen nationalen Minderheiten in Europa und fordert rasches Handeln der FUEN-Spitze:

„Orbanismus und Minderheitenpolitik sind unvereinbar. Der ungarische Regierungschef Orban hatte nicht zuletzt mit seinen rassistischen Ausfällen (https://www.sueddeutsche.de/politik/eu-eu-parlament-orbans-aeusserungen-verstossen-gegen-unsere-werte-dpa.urn-newsml-dpa-com-20090101-220730-99-211701) und seiner Warnung vor ,Gemischtrassigen‘ klargemacht, dass er außerhalb unserer zivilisierten Werteordnung steht, ja diese bekämpft.   

In der 2006 in Bautzen/Budyšin beschlossenen Charta der FUEN (https://fuen.org/assets/upload/editor/docs/doc_JJr6nIKT_Charta.pdf) wird ,Minderheitenschutz als Teil der Menschenrechte‘ festgeschrieben. Wer etwa wie Loránt Vincze die Beseitigung der Diskriminierung sexueller Minderheiten als ,ideologische Frage‘ denunziert, befindet sich in maximaler Konfrontation mit dem Wertehorizont unserer FUEN-Charta. Auch der Umgang Ungarns mit Migrantinnen und Migranten ist aus der Perspektive unserer Charta inakzeptabel, in der ausdrücklich auch ,Gemeinsamkeiten‘ zwischen autochthonen und migrantischen Communities festgestellt werden.

Die FUEN wird auch aus Deutschland finanziell unterstützt, es ist daher absurd, wie Loránt Vincze Kritik an Ungarn als ,undankbar‘ zu brandmarken, weil der ungarische Staat die Organisation unterstütze. Wer so ,argumentiert‘, erweist auch der weiteren Umsetzung unserer europäischen Bürgerinitiative für sprachliche und kulturelle Vielfalt, Minority SafePack (https://www.minderheitensekretariat.de/schwerpunkte/europaeische-buergerinitiative), einen Bärendienst. Deshalb fordern wir das FUEN-Präsidium auf, den FUEN-Präsidenten schnellstmöglich in die Schranken zu weisen, nur so kann die Arbeitsfähigkeit dieses wichtigen europaweiten Dachverbandes wiederhergestellt werden.“

Wězo SERBSCE, kaž so słuša:

Klicke, um auf Zusammenfassung_DZA_sorbisch_0.pdf zuzugreifen

Im Wettbewerb um die Ansiedlung einer Großforschungseinrichtung in der Lausitz hat das Projekt „Deutsches Zentrum für Astrophysik ” (DZA) gewonnen. Der Vorsitzende der Domowina, des Dachverbandes der Lausitzer Sorbinnen und Sorben, Dawid Statnik, war ebenso wie andere Unterstützerinnen und Unterstützer des Projekts heute im Vereinshaus in Cunnewitz/Konjecy (Gemeinde Ralbitz-Rosenthal/Ralbicy-Róžant) und erklärte zur Bekanntgabe der Entscheidung:

„Das ist ein großer Erfolg für die Lausitz und besonders für die sorbische Region. Wir erwarten einen wichtigen Standort der neuen Großforschungseinrichtung mit globaler Bedeutung innerhalb des sorbischen Siedlungsgebietes. Unsere Jugend freut sich auf vielfältige attraktive Berufsperspektiven. Das DZA bietet unserem ländlichen Raum Angebote, die qualifizierte junge Menschen bisher in weit entfernten Metropolen gesucht haben.

Wir danken den Initiatoren des DZA, vor allem Prof. Günther Hasinger, Prof. Christian Stegmann und ihren Mitarbeiterinnen und Mitarbeitern, für die vertrauensvolle Zusammenarbeit. Sie haben in beispielhafter Weise die einheimische Bevölkerung von Beginn an eingebunden, Schülerinnen und Schülern anschaulich die Ideen des DZA nahegebracht, öffentliche Transparenz geschaffen und auch auf alle Bedenken offen und plausibel geantwortet. Mit ihrer guten Kommunikation kann das DZA zugleich Modell für den gesamten Strukturwandel sein.

Wir haben als Dachverband der Lausitzer Sorbinnen und Sorben gemeinsam mit Vertreterinnen und Vertretern des Domowina-Regionalverbandes und der sorbischen Jugend die Bewerbung um die Realisierung des DZA intensiv unterstützt. Die Initiatoren des Großprojektes haben sich mit dem Gebrauch der sorbischen Sprache in den Bewerbungsunterlagen und bei der Gestaltung der Baustelle in Cunnewitz/Konjecy klar zum wesentlichen Bedarf unseres Volkes bekannt. Das DZA ist schon fest in unserer Heimat verankert.

Nun aber gilt für uns das traditionelle sorbische Motto: „Do dźěła zdar! – Auf ans Werk!” Wir werden weiterhin als Partner des DZA mit dafür wirken, dass dies im Gegensatz zur Epoche der Braunkohleförderung ein Strukturwandel zum Wohl des sorbischen Volkes sein wird. Wir waren, wir sind, wir werden sein – in den Braunkohlegruben sind 130 sorbische Dörfer verschwunden, die zukünftige Infrastruktur rund um den Leuchtturm DZA ermöglicht uns Potenzial für neuen Aufschwung. Wir sind bereit, unsere Chancen mutig zu nutzen, und begrüßen auch internationale Wissenschaftlerinnen und Wissenschaftler in unserer Heimat – und ihre Kinder in sorbischen Kindergärten und Schulen! “

In der Stunde der Ergebnis-Verkündung pro DZA am Standort vor Ort in Cunnewitz/Konjecy (Gemeinde Ralbitz-Rosenthal/Ralbicy-Róžant): Domowina-Vorsitzender Dawid Statnik; Landrat Udo Witschas; DZA-Mitinitiatorin Prof. Dr. Michèle Heurs, Leibniz Universität Hannover (Prof. für Experimentalphysik und Quantenkontrolle); DZA-Mitinitiator Prof. Dr. Christian Stegmann, Direktor für Astroteilchenphysik, Deutsches Elektronen-Synchrotron DESY, Leiter des Standortes in Zeuthen; Alojs Mikławšk (CDU), direkt gewählter Landtagsabgeordneter der Region (v.l.). Foto: Marcel Brauman

Domowina: DZA je wulki wuspěch za Łužicu a wosebje za serbski region

We wubědźowanju wo zaměstnjenje wulkoslědźenišća we Łužicy je projekt „Němski centrum za astrofyziku” (DZA) dobył. Předsyda Domowiny, třěšneho zwjazka Łužiskich Serbow, Dawid Statnik, běše runja druhim podpěraćelam projekta dźensa w domje towarstwow w Konjecach a je so po rozmołwje ze sobuiniciatorom prof. Stegmannom k wozjewjenju rozsuda wuprajił:

„To je wulki wuspěch za Łužicu a wosebje za serbski region. Wočakujemy wažne stejnišćo noweho wulkoslědźenišća z globalnym wuznamom wosrjedź serbskeho sydlenskeho ruma. Naša młodźina so na wšelakore powabne powołanske perspektiwy wjeseli. DZA skići wjesnym kónčinam poskitki, kotrež su kwalifikowani młodźi ludźo dotal w daloko zdalenych metropolach pytali.

Dźakujemy so iniciatoram DZA, předewšěm prof. Christianej Stegmanej a prof. Güntherej Hasingerej a jeju sobudźěłaćerkam a sobudźěłaćerjam za dowěrypołne zhromadne dźěło. Woni su na přikładne wašnje domoródnu ludnosć wot spočatka sem zapřijeli, šulerjam nazornje ideje DZA zbližili, zjawnu transparencu tworili a tež na wšě wobmyslenja wotewrjenje a plawsibelnje wotmołwili.  Ze swojej dobrej komunikaciju móže DZA zdobom model za cyłu změnu strukturow być.

Smy jako třěšny zwjazk Łužiskich Serbow zhromadnje ze zastupjerjemi župy a serbskeje młodźiny požadanje wo zrealizowanje DZA intensiwnje podpěrowali. Iniciatorojo wulkoprojekta su so z nałožowanjom serbšćiny w podłožkach požadanja a při wuhotowanju twarnišća w Konjecach jasnje k bytostnej potrjebje našeho ludu wuznali. DZA je hižo kruće w našej domiznje zakótwjeny.

Nětk pak płaći za nas tradicionelne serbske hesło: Do dźěła zdar! Budźemy dale jako partner DZA sobu za to skutkować, zo budźe tuta změna strukturow porno dobje wudobywanja brunicy na dobro serbskeho ludu. Běchmy, smy, budźemy – w brunicowych jamach je so 130 serbskich wjeskow zhubiło, přichodna infrastruktura dokoławokoło swětłownje DZA nam potencial za nowy rozmach zmóžni. Smy zwólniwi, swoje šansy zmužiće wužiwać, a witamy tež mjezynarodnych wědomostnikow w našej domiznje – a jich dźěći w serbskich pěstowarnjach a šulach!”

Premjera: Sakski kabinet w Serbskim domje – „jimace znamjo zhromadnosće“

Regierungssprecher Ralph Schreiber, Ministerpräsident Michael Kretschmer, Domowina-Vorsitzender Dawid Statnik, Kulturministerin Barbara Klepsch (v.l.) in der Sorbischen Kulturinformation nach der Sitzung des sächsischen Kabinetts unter Beteiligung von Jan Budar, Direktor der Stiftung für das sorbische Volk, und Dawid Statnik – beide Termine im Haus der Sorben / Serbski dom Bautzen / Budyšin.

Dawid Statnik, Vorsitzender der Domowina: »Als sorbischer Dachverband begrüßen wir es, dass der Bericht über die Lage unseres Volkes in Sachsen inzwischen in der Mitte der Legislaturperiode vorgelegt wird. Damit hat der Landtag bis zu den nächsten Wahlen noch hinreichend Zeit, sich intensiv mit diesem umfangreichen Dokument zu befassen und gegebenenfalls gemeinsam mit der Interessenvertretung des sorbischen Volkes, zu der neben der Domowina u.a. auch der Rat für sorbische Angelegenheiten zählt, die erforderlichen Schlussfolgerungen zu ziehen. Dass die Kabinettssitzung bei uns im Haus der Sorben / Serbski dom in Bautzen/Budyšin stattgefunden hat, ist zugleich ein beeindruckendes Zeichen des Miteinanders von Landespolitik und Sorbinnen und Sorben bei der Ausgestaltung des Alleinstellungsmerkmals der Lausitz, das die sorbische Sprache und Kultur darstellen. Seit zweieinhalb Jahren kooperieren wir in der Kampagne »Sorbisch? Na klar.«, die unserem Herzensanliegen starken Rückenwind gibt: der gleichberechtigten und gleichwertigen Präsenz der sorbischen Sprache in der gesellschaftlichen Kommunikation in der Lausitz. Schön, dass wir gerade an diesem Tag in Bautzen/Budyšin zu einer weiteren Arbeitsberatung der Kampagne »Sorbisch? Na klar.« zusammenkommen. Wir möchten den heutigen Termin mit dem Kabinett zum Anlass nehmen und die Zusammenarbeit mit der Staatsregierung intensivieren.«

Jan Budar, Direktor der Stiftung für das sorbische Volk, und Dawid Statnik, Vorsitzender der Domowina, bei der Sitzung des sächsischen Kabinetts

Dawid Statnik, předsyda Domowiny: »Jako serbski třěšny zwjazk witamy, zo so rozprawa wo połoženju našeho ludu w Sakskej mjeztym srjedź legislaturneje periody předpołoži. Z tym ma krajny sejm hač do přichodnych wólbow hišće dosć chwile, so intensiwnje z tutym wobšěrnym dokumentom zaběrać a je-li trjeba zhromadnje ze zastupnistwom zajimow serbskeho ludu, ke kotremuž nimo Domowiny mj. dr. tež Rada za serbske naležnosće słuša, trěbne konkluzije sćahnyć. Zo je so kabinetne posedźenje pola nas w Serbskim domje w Budyšinje wotměło, je zdobom jimace znamjo zhromadnosće krajneje politiki a Serbowkow a Serbow při wuhotowanju jónkrótnosće Łužicy, kotruž serbska rěč a kultura tworitej. Hižo dwě a poł lěta kooperujemy w kampani »Sorbisch? Na klar.«, kotraž našej wutrobnej naležnosći sylny wětřik wotzady dawa: runoprawnej a runohódnej prezency serbšćiny w towaršnostnej komunikaciji we Łužicy. Rjenje, zo so runje tón dźeń w Budyšinje k dalšemu dźěłowemu wuradźowanju kampanje »Sorbisch? Na klar.« schadźujemy. Chcemy dźensniši termin kabineta jako přiležnosć wužić a zhromadne dźěło ze statnym knježerstwom intensiwować.«

Gruppenbild: Sachsens Kabinett mit Vertretern der Sorben im Foyer des Hauses der Sorben

Fotos: Jurij Helgest (5), Marcel Brauman (1, „offizielle Begrüßung…“)

Unsere Projektmanager*innen sind multifunktional ausgerichtet: Raphaela Wićazowa/Lehmann beschirmt den Ministerpräsidenten vor widrigem Wetter

Offizielle Begrüßung im großen Saal des Hauses der Sorben / Serbski dom

Worte zur Einstimmung – sorbisch und deutsch

Pressemitteilung des Sächsischen Staatsministeriums für Kultur und Tourismus, sorbisch:

Klicke, um auf 2022_09_27_6_rozprawa_wo_polozenju_serbskeho_ludu.pdf zuzugreifen

Pressemitteilung des Sächsischen Staatsministeriums für Kultur und Tourismus, deutsch:

Klicke, um auf 2022_09_27_6_Bericht_zur_Lage_des_sorbischen_Volkes.pdf zuzugreifen

(Positionspapier des Domowina-Vorsitzenden Dawid Statnik, in ober- und niedersorbischer Sprache auf der Bundesvorstandssitzung des Dachverbandes der Lausitzer Sorbinnen und Sorben am 23.9. in Cottbus-Chóśebuz vorgelegt; dies ist die deutsche Übersetzung)

Die Presse in Deutschland ist besonders auf regionaler Ebene mittel- und langfristig existenziell gefährdet. Deshalb hat der Freistaat Sachsen eine Initiative zum Erhalt der Pressevielfalt erarbeitet, die kürzlich der Bundesrat angenommen hat. Ziel ist es, dass die Bundesregierung so schnell wie möglich gezielt Fördermaßnahmen entwickelt, damit Zeitungen weiter flächendeckend erscheinen  https://www.medienservice.sachsen.de/medien/news/1054549 . Die Domowina unterstützt diese Initiative – gerade in Zeiten des Strukturwandels erkennen wir, welche Bedeutung eine unabhängige Presse mit kritischer Distanz und verlässlichen Informationen im Alltag hat. Neben Rundfunk und Fernsehen ist sie eine unverzichtbare Säule einer gebildeten und wissbegierigen Gesellschaft. Demokratie braucht auf allen Ebenen Transparenz, deshalb braucht auch die Lausitz professionelle lokale und regionale Berichterstattung.

Die sorbische Presse wie Serbske Nowiny (SN) in der Ober- und Nowy Casnik (NC) in der Niederlausitz hat Anteil an allen aktuellen Herausforderungen der Kolleginnen und Kollegen deutscher Medien. Zugleich plagt die sorbischen Redaktionen zunehmender Personalmangel. Wie die Ausschüsse der Domowina für innere Demokratie / sorbische Zivilgesellschaft und für Öffentlichkeits- und Auslandsarbeit in gemeinsamer Beratung feststellten, wird es immer schwieriger, Arbeitsplätze in sorbischen Institutionen zu besetzen. Die Ausschüsse empfehlen, potenzielle Interessenten direkt anzusprechen und über sorbische Arbeitsplätze besser zu informieren – das ist zugleich ein Aufruf an uns alle, als „Headhunter“ in sorbischen Angelegenheiten zu wirken und auf die Attraktivität der Arbeitsplätze hinzuweisen, wo eine Sorbin / ein Sorbe tagsüber in der Muttersprache leben kann, das gilt auch für die Arbeit in den sorbischen Redaktionen:
https://www.domowina.de/hsb/medijowy-wobluk/blog/wuberkaj-domowiny-wo-zdobywanju-dorosta-za-serbske-institucije-wuradzowaloj-ludzi-wosobinsce-narecec-a-lepje-informowac-2016

Wir stellen fest, dass sich die Situation in den Redaktionen  von NC und SN mehr verschärft hat als in anderen sorbischen Institutionen. Darauf hat neulich der Geschäftsführer des sorbischen Verlags, Simon Peter Ziesch, in einer Mail an alle sorbischen Institutionen hingewiesen. Schon vorher haben sich die Geschäftsführerin der Domowina, Judit Šołćina/Scholze, und der Geschäftsführer des sorbischen Verlags intensiv über die aktuelle Situation ausgetauscht. Die Domowina und der sorbische Verlag sind sich einig, dass das schnelle Nachholen eines Tarifes für sorbische Journalistinnen und Journalisten, der den Maßstäben für diesen Beruf in Deutschland entspricht, dringend notwendig ist. Der Dachverband begrüßt die Initiativen des Verlagsgeschäftsführers und nimmt erste Schritte des Rates der Stiftung für das sorbische Volk zur Tarifanpassung mit Zustimmung zur Kenntnis. Zugleich ist allen klar, dass das nur der Anfang sein kann. Die Geschäftsführerin der Domowina hat alle Angestellten des Dachverbandes, aber auch die Ehrenamtlichen gebeten, gerade in der aktuellen Krise den Redaktionen mit der Zuarbeit von Informationen aus den Regionen noch mehr zur Seite zu stehen.

Fakt ist aber, dass der dramatische Rückgang des Niveaus angewandter sorbischer Schriftsprache in den vergangenen Jahrzehnten ein wichtiger Grund für den Mangel an Bewerberinnen und Berwerbern für Arbeitsplätze ist, für die ausreichend gute aktive und passive Kenntnisse der Schriftsprachen benötigt wird. Domowina und Sorbischer Schulverein (SSV) laden unter dem Motto „Wir müssen reden!“ zur Bildungskonferenz für Eltern, Erzieherinnen / Erzieher, Leitungen und Träger der Kindertageseinrichtungen am 13. Oktober im Bildungsgut Schmochtitz/Smochćicy St. Benno ein, um mit konsequenterer Sprach-Immersion im Bildungssystem künftig wieder das notwendige höhere Niveau zu erreichen. Derzeit – darauf hat der Domowina-Vorsitzende anlässlich 75 Jahren Sorbisches Gymnasium in Bautzen/Budyšin hingewiesen und wird das auch beim Beginn des Semesters der Sorabistik in Leipzig thematisieren – müssen wir uns unter den Sorbinnen und Sorben gegenseitig sensibilisieren, dass die sprachliche Selbstertüchtigung auch für Muttersprachler eine ständige Herausforderung ist. Gott sei Dank stehen uns dafür inzwischen genügend digitale Helfer auf dem Smartphone zur Verfügung.

Erfreulich ist auch die steigende Zahl der „Neusprecher“ und das immer größere Interesse Erwachsener in allen Regionen der Lausitz für Sorbischkurse. Mit ihrer Integration in sorbische Sprachräume hapert es bisher, wie auch wissenschaftliche Forschungen gezeigt haben. Wenn wir mit Sorbisch lernenden Menschen nicht sorbischer Herkunft selbstverständlicher Sorbisch sprechen werden, tragen wir zum Wachstum der „sorbischen Insel“ und des Radius der sorbischen Medien bei – auch hinsichtlich der Rezipienten und künftigen neuen Produzenten sorbischer Texte.

Zwjazkowe předsydstwo Domowina (ZP) ma lětsa zaso serbskich čłonow ze Sakskeje za radu Załožby za serbski lud wolić. Zastupjerjow z Braniborskeje woli rada za nastupnosći Serbow w Bramborskej. ZP je pjatk, 23.9., namołwu za zapodaće kandidaturow wobzamknyło, kotruž mjez druhim tule wozjewjamy. Widźiće předłohu za posedźenje, mejlowu adresu je ZP wudospolniło, wšako njewěmy, hač chce docyła hišće něchtó swoje požadanje do wobalki za póst tyknyć…