Předsyda Domowiny Dawid Statnik wupraja w diskusiji swoje mysle wo aktualnej debaće wo serbskim sejmje

(wozjewjene štwórtk, 27.5.2021, w Serbskich Nowinach)

Z wosobinskim stejišćom sym jako předsyda Domowiny na čitarski list dr. Měrćina Wałdy w Serbskich Nowinach 12. meje reagował. Wałda běše mi w swojim nastawku „Kak sej Serbja swoje połoženje rjenje barbja“, wozjewjenym w SN 5. meje wumjetował: „Předsyda Domowiny je wjackróć wospjetował, a podobnje bu wón tež w tydźeniku Die Zeit citowany: ,Dass unsere Sprache ausstirbt, ist Fakt.‘“ W swojim znapřećiwjenju ze 7. meje na to skedźbnich, zo sym so za tónle zmylk jako nowy młody předsyda w interviewje z Die Zeit, wozjewjenym 25. awgusta 2011, zjawnje zamołwił a zo njejsym wuprajenje ženje wospjetował. Na to reaguje Wałda mjez druhim z nowymaj twjerdźenjomaj: Tak móhła pozdatnje wosoba, „kotraž nochce mjenowana być“, a móhło „njeoficialne zetkanje předsydy Domowiny z prof. Klawsom Thielmannom a ze mnu w Chasowje“ dopokazać, zo tola něšto na tym je, štož je Wałda w swojim nastawku twjerdźił. Nimo toho Wałda kritizuje, zo běše zetkanje loni kónc awgusta mjez Domowinu a zastupjerjemi „Serbskeho sejma“ njezjawne.

Artikle knjeza Wałdy su zludace. Nic dokelž snadź prawje njerozumi, što druzy praja. Tajke něšto móže so stać. Jako najstrašniše mam, zo wočiwidnje njeje hižo kmany, wěrnosć w cyłku přiwzać, a ju město toho jenož subjektiwnje ze swojeho wida wozjewja. Hač je to wědomostnika hódne? Zo w swojim artiklu wopačnosće šěri a je po telefonaće z Helmutom Richterom wothóčkuje ze zwěsćenjom, zo měł snadź tola z nim do toho rěčeć, je hižo spodźiwne dosć. W mojim padźe so dr. Wałda ani telefona dótknył njeje.

Mjenowane zetkanje w Chasowje běše w lěće 2013. Zajimawe, zo ma z rozmołwy před wosom lětami hišće citaty po słowje we hłowje. Dodać chcu, zo je so nimo mjenowanych dalša wosoba wobdźěliła. Z njej sym wězo wo naležnosći rěčał, a wosoba so na tajku sadu dopominać njemóže. Ja připódla prajene tež nic. Wo wobsahu rozmołwy sym sej tehdy noticy činił. Zwěsćam tež, zo Wałdowe wuwjedźenja nimaja substancu. Njemóžu so na nastawk w SN dopominać, kiž je w běhu něšto dnjow telko znapřećiwjenjow wobsahowych wopačnosćow dla žnjał. Njewěm, hač móžeš jako awtor na to hordy być.

Tež wuwjedźenja wo zetkanju loni w awgusće takle njetrjechja. K přihotam zetkanja mějach wjacore rozmołwy z Geratom Šramom. Za to mje tón samo w Serbskim domje wopyta. Poskićich, zo móžemy zetkanje w přitomnosći žurnalistow přewjesć – to bu wotpokazane. K zetkanju je dóšło, dokelž měješe Zwjazkowe předsydstwo Domowiny zajim na tym, zhonić wo nowosćach w zjednoćenstwje a dokelž su nas wo rozmołwu prosyli. Naš cil běše tuž wuměna a informacija. Z naćiskom statneho zrěčenja, kotryž nam Šram posrědkowaše, so prawniski wuběrk Domowiny zaběraše. Po měnjenju čłonow bě wón dospołnje njewuzrawjeny a njewobkedźbuje politisku a prawnisku situaciju Serbow. Zwěsćichu dale, zo njeje naćisk kmany zakład za rozmołwu. To sym knjezej Šramej wospjet zdźělił a jeho prosył, statne zrěčenje do srjedźišća njestajeć. Wón pak wobstawaše dale na tym, předstajić statne zrěčenje. Za zastupnikow sejma njewobsteješe po zdaću potrjeba so rozmołwjeć. Chcychu jeničce wo swojim naćisku statneho zrěčenja rěčeć – to rěka, zastupnikow Domowiny přeswědčić, kaž su to hižo z dalšimi serbskimi institucijemi spytali. Dotal pak mi žana serbska institucija wobkrućić njemóžeše, zo su z nimi wo naležnosći rěčeli.

K zetkanju samomu: Smy sejmarjam na spočatku hišće raz zdźělili, zo wobsteji skerje potrjeba powšitkowneje rozmołwy. Tomu su přizwolili. Nas zajimowaše, kajki je prawniski status „sejma“. Mjenuja so wšak raz parlament, štož je zjawnoprawniski organ na zakładźe zakonjow – tajki zakoń pak njeznaju – a runočasnje wabja za wutworjenje parlamenta a su takrjec skupina/iniciatiwa, potajkim priwatnoprawniski cyłk. Kaž prawiznik Hajko Kozel wuwjedźe su wólby sejma po wašnju zjawnych wólbow přewjedli a tuž běchu to wólby kaž do zjawneho parlamenta. Krasna to wotmołwa, wšako ničo njewupraja. Wospjet so prašachmy, ale wospjet tajka a podobna wotmołwa. Čehodla tute prašenje? Dokelž je to nimoměry wažne za móžny dialog, wšako smy poskićili, zo móže so „serbski sejm“ rady so z čłonom Domowiny stać. Tak bychu stajnje za blidom sedźeli. Njebychu hižo rozmołwy za „zawrjenymi“ durjemi byli a bychu tež přeco wšitke předłohi a temy hnydom widźeli.

Sym zludany, zo je „sejm“ tutón sprawny a na dialog wusměrjeny poskitk wotpokazał, wosebje wo wašnju wotpokazanja. Cyle njewosobinsce zdźělichu to jako dodawk swojim prawidłownym wozjewjenjam. Cituju: „Serbski Sejm je gremij našeho luda, kotryž wuchadźa z njeposrědnich, swobodnych, runych a potajnych wólbow, ke kotrymž su wšitcy Serbja wuwołani. Wón je z tym po zakładach swobodneho demokratiskeho zakładneho porjada Zwjazkoweje Republiki Němska demokratisce legitimowane, powšitkowne serbske ludowe zastupnistwo. To njewuzamkuje zastupowanje zajimow přez druhe institucije kaž Domowina w konkretnych wobłukach kaž rěč a kultura na žadyn pad, ale so wudospołnja.“ Potajkim je to gremij kaž zjawny parlament, njedźiwajcy falowacy zakoń a fakt, zo je to – porno cyłemu ludej – tola mała horstka była, kotraž je so na wólbach wobdźěliła. Domowina smě sej tróšku na polu kultury a rěče „hrajkać“. Haj, to je „krasne“ znamjo dialoga „sejmarjow“.

A dale: „Serbski Sejm njezastupi do Domowiny. Jedne ludowe zastupnistwo je winowate k neutralnosći a njewotwisnosći napřećiwo wšitkim wobydlerjam, institucijam a projektowym nošerjam. To płaći hižo nětko při procesach tworjenja wole a rozsudźenja a w přichodźe w ramiku demokratiskeho samopostajenja a samozarjadowanja ćim wjace. Jedne ekskluziwne zwjazanje z Domowinu zakaza so same wot so nimo jeje wosebiteje róle jako třěšny zwjazk. Paralelnje k zhromadnemu dźěłu jako dwě separatnej instituciji je na wosobinskej runinje wudospołnjenje witane.“ Potajkim widźa so jako ludowe zastupnistwo, njehladajo na to, zo je za tajke prawniski zakład trěbny. Haj, kajke to „rjane“ zastupnistwo, kotrež so wole wjetšiny Serbow pase a wšitke serbske gremije ignoruje. Ale wróćo ke knjezej Wałdźe. So wě, zo bě sada w tehdyšim artiklu „Die Zeit“ wopačna a to z dweju přičin. Sprěnja njewotpowěduje to mojemu měnjenju. To móžu tež hladajo na moje skutkowanje dopokazać. Čehodla sej tutón wužadacy nadawk hewak nabrěmjenjam? Zdruha so to njesłuša, zo so předsydźe tajki „lapsus“ stanje. Za to sym so wospjet zjawnje zamołwił. Zo to dr. Wałdu njespokoji a zo to njepřipóznawa, je mi jasne, wšako je za njeho lóšo, z porstom na druhich pokazować, hač so ze swójskimi njedospołnosćemi zaběrać.

Što ma dr. Wałda z toho, so nastajnosći na mnje měrić? Za njeho sym wočiwidnje personifikacija njepřećela. Njepřećel Wałdy pak njeje Statnik, ale demokratija, wšako njeje dotal zamóhł žadyn serbski gremij za swoju ideju zahorić. Tež zjawnosć ideju „tutoho“ sejma we wjetšinje wotpokazuje. Hlej tež Kukowske prašaki. Wězo je lóšo, sej baju bać, zo tči za wšěm Statnik – tón łakacy a nitki ćahacy, swójske zajimy nad zajimy serbskeho ludu stajacy. To pak je wašnje, kajkež znajemy je ze stawiznow. Je to samsny princip, kaž jón populisća wužiwaja – njepřipóznawanje a wothódnoćenje druheho z ideologiskich přičin. Hač budźe sej dr. Wałda z tajkim postupowanjom wjac přiwisnikow za swoju ideju zdobyć móc, sej njemyslu. Skerje sam wjace antipatije přećiwo swojim artiklam šěri. Přichod Serbstwa njebudźemy z tajkimi artiklemi a tajkim njefairnym postupowanjom rjadować, ale skerje z tym zo našu rěč dale dawamy. Moje tři dźěći wšědnje serbuja. Nadźijam so, zo móža to ći, kotřiž so tuchwilu wosebje wótře w mjenje „sejma“ słowa jimaja, tež wo sebi prajić.

A dodać hišće chcu: Dr. Měrćin Wałda sam hrozy nastajnosći ze zahinjenjom Serbstwa, jeli jemu lud po jeho puću njesćěhuje. Potom po jeho měnjenju wšo k rakecam jědźe. Z tym je wón tučasnje klasiski zastupjer principa „Štóž njeje z nami, je přećiwo nam!“ Prócowarjo Domowiny, bazowodemokratiskeho Zwjazka Łužiskich Serbow, su pak w štyrjoch generacijach nazhonili a spóznali, zo stej runoprawna wuměna a njesebične pytanje za konsensom zakład spomóžneho narodneho dźěła za byće a traće serbskeho ludu.